Mùa Tết, nhu cầu vay tiền lên cao. Nhiều lời quảng cáo cho vay nhanh chóng, thậm chí nhận tiền ngay trong đã được đưa ra. Tuy nhiên, sự thật đằng sau những lời quảng cáo đó là gì?
Anh Khánh là công nhân một công ty giày da lớn tại TpHCM mới bị mất việc làm do không có đơn hàng. Toàn bộ cuộc sống hiện chỉ trông vào sạp tạp hoá đầu chợ của vợ anh. Cận Tết, anh chị có cơ hội mua một lô hàng giá 20 triệu và có thể bán lại với giá hơn 30 triệu, đủ để lo cái Tết. Nhưng thách thức lớn nhất là phải trả toàn bộ số tiền trên ngay lập tức. Chỉ đủ ăn, không tích luỹ, người thân bạn bè cũng chẳng khá giả gì nên đành phải bàn chuyện đi vay người ngoài. Nhưng trước “ma trận” những lời mời gọi cho vay, anh Khánh lại đâm lo.
Anh Khách không phải là trường hợp đặc biệt. Tại TpHCM và Bình Dương, chỉ trong quý 3/2023, đã có hơn 100.000 công nhân mất việc. Cùng với đó là hàng chục ngàn lao động tự do, phổ thông khác bị ảnh hưởng do sự chững lại của nền kinh tế toàn cầu. Đa phần đều chọn cách bám trụ tại thành phố để tìm kiếm việc làm và buôn bán nhỏ được ưu tiên nhất. Vốn luôn là thách thức lớn nhất và vì thế, nhu cầu vay tiền, thậm chí là vay nhanh để buôn bán ngày Tết là rất cao.
Nghĩ đến đi vay là nghĩ đến ngân hàng. Nhưng không phải ai cũng có thể vay ngân hàng, lao động phổ thông lại càng khó. Trước đây, lương tháng của anh Khánh được trả qua tài khoản ngân hàng nên còn có cơ hội vay tín chấp tại ngân hàng nhưng khi đã mất việc làm, cơ hội đó dường như cũng đã khép lại. Cộng thêm việc chưa từng vay tiền lần nào nên anh lo mình sẽ bị xếp vào nhóm nợ xấu thứ 3, chắc khó được phê duyệt. Hơn nữa, nhu cầu của anh là vay tiền nhanh trong ngày để kịp lấy hàng trong khi nếu hỏi vay ngân hàng, dù đã đáp ứng đủ điều kiện, giấy tờ thì thời gian phê duyệt cũng mất khoảng 4-5 ngày làm việc. Còn vay thế chấp thì anh lại không có tài sản giá trị như ô tô hay nhà đất để đảm bảo trong khi thời gian phê duyệt thì cũng không nhanh hơn vay tín chấp là bao. Vì thế, anh không hy vọng vào việc vay ngân hàng.
Với các công ty tài chính, khoản vay 20 triệu đồng dễ được duyệt hơn dù về bản chất thì đây cũng là vay tín chấp. Thủ tục, điều kiện vay từ các công ty tài chính được tinh giảm hơn nhưng lãi suất thì chênh lệch. Lãi suất công ty tài chính tiêu dùng dao động từ 30% - 55%/năm, tuỳ điều kiện và gói vay, so với lãi suất ngân hàng từ 25% - 35%/năm thì rõ ràng cao hơn hẳn. Nhưng ngay cả khi chấp nhận mức lãi suất thì thách thức lớn nhất thì vẫn là thời gian. Thời gian phê duyệt khoản ở các công ty tài chính cũng từ 2-3 ngày làm việc.
Cuối cùng là vay cầm cố, nôm na là cầm đồ. Nhiều người khuyên nên vay ở các chuỗi cầm đồ lớn như F88 vì đây là những tổ chức tín dụng hợp pháp, được nhà nước cấp phép, quản lý nên hoạt động đúng pháp luật. Ngoài ra, đây là hình thức vay hợp pháp duy nhất đáp ứng được yêu cầu vay tiền trong ngày. Với một số chuỗi cầm đồ ứng dụng CNTT mạnh mẽ thì thời gian duyệt vay rút xuống chỉ còn 15 phút. Lãi suất cầm đồ hiện chỉ tương đương lãi suất các công ty tài chính. Tuy không yêu cầu chứng minh thu nhập nhưng cầm đồ yêu cầu chứng minh tài sản chính chủ. Chỉ với giấy tờ xe chính chủ, trong 15 phút đồng hồ, anh Khánh đã có thể vay được 20 triệu mà vẫn giữ lại được phương tiện để đi lại, làm ăn.
Nếu các tổ chức tín dụng hợp pháp cần thời gian để duyệt vay thì tín dụng đen lại giải ngân trong “một nốt nhạc”. Người vay chỉ cần gọi điện hay tải ứng dụng, điền thông tin là nhận tiền ngay lập tức. Không gặp mặt, không thẩm định, không chờ đợi là “mật ngọt” được đưa ra. Nhưng ngay khi người vay nhận tiền, chúng đã lộ mặt tín dụng đen. Đầu tiên là sẽ trừ thẳng lãi suất vào tiền vay, tức là người vay chỉ nhận được 17-18 triệu trong khi vẫn bị ghi nhận nợ 20 triệu. Tiếp đến là hàng loạt các khoản lãi, phí chưa từng được đề cập. Nếu không chịu, chúng sẽ giở chiêu trò khủng bố như nhắn tin gọi điện đe dọa, đến tận nhà gây áp lực, thậm chí là gây áp lực với cả người thân, bạn bè con nợ. Nhiều người vì sợ hãi mà chấp nhận trả tiền theo yêu cầu nhưng khi đó, số tiền phải trả có khi đã gấp ba, gấp năm lần số tiền vay ban đầu. Người lao động phổ thông, lao động tự do là những khách hàng chính mà các đối tượng tín dụng đen này hướng tới.
Vay tiền nhanh trong ngày là nhu cầu chính đáng và trên thực tế, có những mô hình tổ chức tín dụng hợp pháp đáp ứng được yêu cầu này. Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn đưa ra lời khuyên rằng người lao động nên quản lý tài chính cá nhân của mình một cách chủ động, hợp lý để có tích luỹ, tránh việc đi vay một cách gấp gáp và chỉ vay khi thực sự cần, cho dù đó là mùa Tết.
